Çin Halk Cumhuriyeti’ne

 Yapılan İş Seyahati Raporu

 

TMKB öncülüğünde Çin kooperatifleri ile ilk kez gerçekleştirilen bu doğrudan temasın, yalnız kooperatiflerimiz ilişkilerine değil, genel anlamda Türkiye-Çin ekonomik ilişkilerine de önemli bir boyut kazandırması bekleniyor.

 

 

1.    Seyahat nasıl düzenlendi?

Türk kooperatifleri ile işbirliği teklifi, Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Ulusal Birliği (ACFSMC) tarafından TMKB temsilcilerinin de hazır bulunduğu Nisan ayında Brüksel’de yapılan Uluslararası Kooperatifler Birliği ICA’nın küresel yönetim kurulu toplantısında yapılmıştı. Bu öneri daha sonra Kanada’nın Quebec kentine 6-9 Ekim tarihleri arasında yapılan Uluslararası Kooperatifler Zirvesinde olgunlaştırıldı ve tarih ve katılımcıların sayısı konusunda mutabık kalındı. Ayrıca, ziyaret sırasında bir de iyi niyet protokolü (Memorandum of Understanding) imzalanması kararlaştırıldı.

 

Bu temaslardan sonra Çin tarafı TMKB’nin belirlediği kooperatif temsilcileri için davet mektubu göndererek işbirliğinin başlaması için ilk adımları attı.

 

Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri sistemi ile işbirliği, Türk kooperatifleri açısından büyük önem taşıyor. Zira dünyanın en yaygın ve güçlü kooperatif sistemine sahip bu ülkede Ulusal Federasyona bağlı 32 eyalet, 342 kent ve 2.377 ilçe federasyonları ve 20.050 birim kooperatif bulunuyor. Buna ek olarak sistem bünyesinde değişik boyutlarda19.431 işletme ve 312 araştırma ve eğitim enstitüsü bulunuyor. 2013 yılını 31.13 Milyar Yuan kârla kapatan kooperatif sistem, 3.47 Milyon istihdam yaratmış. Kooperatif işletmeler China Co-op Group altında toplanmış olup Çin’in en büyük 500 işletmesi arasında 31. sırada yer almakta.

 

 

2.    Seyahatin amacı

Yukarda sözü edilen iyi niyet protokolünde bu seyahatin şu amaca hizmet etmesi için düzenlendiği belirtilmiştir:

            “Bu iyi niyet protokolü, Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Milli Federasyonu ACFSMC ile Türkiye Milli Kooperatifler Birliği TÜRKİYE KOOP arasında yapılmış olup, iki ülke kooperatifleri arasında karşılıklı ortak çıkarları korumayı ve geliştirmeyi hedef alan ticaretin geliştirilmesi ve inovasyon ve ürün geliştirme gibi konularda edinilmiş deneyimleri paylaşma ve iki halk arasındaki dostluk ve dayanışmanın güçlenmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.”

 

 

3.    Türk Heyeti Üyeleri

Çin Ulusal Birliği’nin söz konusu daveti ülkemizdeki ilgili tüm kooperatif birliklerine yazılı olarak iletilmiş olup, olumlu yanıt verenlerden sadece Ege Tariş Yağlı Tohumlar Birliği, katılımcı sınırlaması nedeniyle bir başka ziyaret grubunda değerlendirilmek üzere bu heyette yer almamıştır. Böylece 12 kişilik grup şu kooperatifler ve temsilcilerinden oluşmuştur:

1.    Muammer Niksarlı, TMKB Genel Başkanı

2.    Hüseyin Polat, TMKB Danışmanı

3.    Ramazan Özkaya, SÜRKOOP Gn. Bşk, TMKB Bşk Yardımcısı

4.    Nihat Beyazıt, SÜRKOOP Y.K. Üyesi

5.    Mehmet Ali Avcu, Tariş İncir Birliği YK Başkan Yardımcısı

6.    Behçet Üstay, Tariş İncir Dış Ticaret Şefi

7.    Mesut Gürsoy, Tariş Zeytin/Zeytinyağı Dış Satım Şefi

8.    Sinem Seyhan Semizoğlu, Tariş Zeytin/Zeytinyağı Paz. Şirketi Dış Satım Md. Yard.

9.    Bayram Tırpan, Konya Şeker (Pankobirlik) İhracat Md.

10.  Turgut Ağırnaslıgil, Pankobirlik Yatırım ve Proje Md.

11.  Murat Biliz, Bursa Ecza Koop İlaç-dışı Bölüm Md.

12. Ahmet Uğur, Kulaca/Bursa Koop YK Başkanı.

 

 

4.    Heyetin programı

Türk heyeti Çin’deki görüşmelerini Şanghay, Nanjing ve Pekin’de yapılan oturumlar ve saha ve kent ziyaretleri ile sürdürmüştür. Bu üç şehrin her birinde Türk delegasyonu ürünleri ile ilgili sunumlar yapmış ve götürdüğü numuneleri sergilemiş,  Çin tarafı da kendi ürünleri hakkında açıklamalarda bulunmuştur. Çin kültürü hakkında bilgi sahibi olmak için Türk heyetine her üç ilde de önemli tarihi ve turistik yerler gezdirilmiş, Pekin’de özellikle Yasak Şehir, Tianenmen Meydanı ve Çin Seddi gezilmiştir.

 

 

5.    Şanghay’daki görüşmeler

Şanghay’daki toplantı, Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Ulusal Federasyonu Uluslararası İlişkiler Daire Başkanı Zhang Wangshu’nun konuşması ile başladı. Zhang bu konuşmasında temasların geri planı hakkında bilgi verdikten sonra, toplantıların kooperatiflerarası işbirliğinin somut adımlarını ortaya çıkarması bakımından çok önemli olduğunu sözlerine ekledi. TMKB Başkanı Niksarlı da yaptığı takdim konuşmasında heyette yer alan kooperatifleri ve ürünlerini tanıtarak, bu işbirliğinin önemine vurgu yaptı ve tarihsel bir dönemeçte bulunulduğunu söyledi. Niksarlı ayrıca, işbirliğinin ekonomik boyutları aşacağı ve her iki ülkenin kardeşlik ve dayanışma alanında bugüne kadar kat ettiği mesafenin gelişerek sürdürülebilirliğine önemli katkılarda bulunacağını ifade etti.

 

Şanghay’daki toplantıya aralarında büyük mağazaların genel müdürleri, genel müdür yardımcıları, eyalet birliklerinin yönetim kurulu başkan ve başkan yardımcıları ve teknik bölümlerin müdürleri olmak üzere 12 kişi katıldı. Öğleye kadar sürmesi planlanan toplantı istek üzerine öğle yemeğinden sora da devam etti.  Şanghay’da ve Tianjin’de bulunan en büyük mağazalar zincirinin Müdürü olan Bay Yang Jinkou, 10.000 metrekare ve 5.000 metrekare alan genişliğinde mağazaları bulunduğunu, ayrıca 26 adet her biri 500 metrekare olan kolay ulaşılabilir mağazaları bulunduğunu belirterek, toplam cirolarının 1,5 Milyar Yuan’i geçtiğini söyledi. Pek çok ülkeden mal aldıklarını söyleyen Yang, ayrıca tarımsal girdiler pazarladıklarını ve bu amaçla çok sayıda şirket kurduklarını ifade etti.

 

Tarımsal ürünler, gübre ve ilaç konusunda uzmanlaşmış kooperatifin temsilcisi Bay Gong da satışlarının 1 Milyar Yuan’a ulaştığını söyledi.

 

Meyve ve meyve suyu dış alım-dış satım şirketinin direktörü Bay Cao da sadece ürün alımı ve satım ile ilgilenmediklerini, ayrıca meyve işleme konusunda da araştırmalar yaptıklarını, bu alanda bir araştırma merkezlerinin bulunduğunu ve Coca-Cola’ya da mal verdiklerini söyledi. Kendilerinin özellikle zeytinyağı ve incir ile ilgilendiklerini sözlerine ekledi.

 

Nantong Endüstriyel Park’ın uluslararası departmanının müdürü olan Bay Fang Hu, lojistik konusunda bağlı kooperatiflere yardımcı olduklarını, büyük bir depolama tesisi bulunduğunu, ayrıca kereste ürünleri, tarımsal ürünler ve uluslararası ticarete önem verdiklerini, e-ticaret yoluyla da mallarını pazarladıklarını söyledi.

 

Hangzhou Eyaleti Çay Grubunun temsilcisi olan Bayan Bao Xiaohong Kore, Malezya, Japonya ve ABD başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesine çay ihraç ettiklerini söyledi. Bao, 8 ayrı satış departmanlarının bulunduğunu söyledi. Aynı kooperatiften Bay Sickee Bao ise devamla çay bahçelerinin bulunduğunu ve çayla ilgili üretimden işlemeye kadar her türlü fonksiyonu yapabilecek teknoloji geliştirdiklerini söyledi.

 

Toplantıda bulunan Yentai grubunun temsilcisi Bayan Wang Rong ise özellikle elma üretimi konusunda uzmanlaştıklarını, Çin’de en kaliteli elmaların Yentai kooperatifleri tarafından üretildiğini söyledi.

 

Hunan Eyaleti Çunhua Bioteknoloji grubunun temsilcileri Bayan Yan Fang ve Bayan Li Meishi de 1992 yılından beri mantar üretimi ve dışsatımı konusunda uzmanlaştıklarını söylediler. Ayrıca bir de mantar araştırmaları enstitüsüne sahip olduklarını ve 2011’de yeni üretim ve dağıtım teknikleri geliştirdiklerini söyledi. 98.000 metrekarede üretim yaptıklarını ve mantar ürünleri kataloğunu incelemelerini istedi. Mantar çeşitleri arasında taze, kurutulmuş beyaz ve siyah mantarların bulunduğunu, şiteyk mantarının ise özellikle Avrupalıların gözdesi olduğunu sözlerine ekledi.

 

Son olarak Nantong pamuk ve pamuklu mallar üretici kooperatifi temsilcisi Bay Wang Zhisheng açıklamalarda bulunarak 100 bin metrik ton pamuk işlediklerini, ayrıca dışardan da 400 bin metrik ton pamuk aldıklarını söyledi.

 

Bu sunumlardan sonra Türk heyeti de sırası ile kendi ürünleri ve kuruluşları hakkında açıklamalarda bulundular. Bu sunumlar ile özellikle zeytinyağı, incir ve TORKU ürünlerine dönük olarak süpermarket temsilcileri ve dışalım-satım şirketi temsilcileri arasında hissedilir ölçüde bir ilgi uyandırıldığı görüldü.

 

 

6.    Nanjing’daki görüşmeler

3 Aralık tarihinde yapılan görüşmelere yalnız Çin tarafının temsilcileri değil, Malezya, Sri Lanka ve İran kooperatiflerinden gelen temsilciler de katıldı. Bu görüşmelerde farklı bir yol izlenerek öncelikle konuk ülkelerden gelen kooperatif temsilcilerinin sunum yapmaları istenildi. Pankobirlik’’in Konya Şeker ağırlıklı gösterdiği kısa film beğeni topladı. Ayrıca, Tariş İncir ve Zeytinyağının da katalog sunumları çok beğenildi. Diğer ülkelerin sunumlarına kıyasla Türk tarafının sunumlarının daha profesyonelce hazırlandığı görüldü.

 

Çin tarafının sunumlarında Jiangsu Eyaleti Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Federasyonu, Nantong kenti federasyonu, Haimen Wangshen Tarım Ürünleri Kooperatifi, Haiman Sebze Kooperatifi ve Nantong Federasyonu temsilcileri sunum yaptılar. Bura da Türk mallarına karşı ilginin fazla olduğu görüldü. Sunumları müteakip, Nanjng kooperatif işletmelerinde incelemelerde bulunuldu ve özellikle Nanjing’in en yüksek kapasiteli deposunun kooperatifler tarafından sahip olunması ve işletilmesi ilgi ile karşılandı. Daha sonra heyet bir tüketim kooperatifi mağazasını gezdi.

 

Burada Suguo Süpermarketinden de söz etmek gerekiyor. Suguo 1996 yılında Başkenti Nanjing olan Jiangsu Eyaleti Kooperatif Federasyonu tarafından kurulmuş ve 2013 yılında 43,3 Milyar Yuan ciro yaparak 100 bin kişiye istihdam olanağı yaratmış. Suguo 2109 adet perakende mağaza işletmekte ve bunlar arasında hipermarket ve süper marketler bulunuyor.

 

Öğleden sora Nanjing dışında bir tarımsal kooperatif ziyaret edilmek istenildi ancak zamanın yetmemesi nedeni ile bu ziyaret iptal edildi.

 

Ertesi gün sabah Nanjing şehir turunu müteakip Pekin’e hareket edildi.

 

 

7.    Pekin’deki görüşmeler

Pekin görüşmeleri tüm seyahatin en önemli kısmını oluşturdu. Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Milli Federasyonu’nun en üst düzeydeki yöneticileri tarafından karşılanmak ve ağırlanmak, Türk delegasyonuna verilen önemin bir göstergesi idi.

 

Federasyon Genel Merkezinde yapılan toplantıya Ulusal Federasyon Genel Başkanı Bayan Wang Xia, Başkan Yardımcısı ve ICA Asya Bölge Başkanı Bay Li Chunsheng, Genel Sekreter Wang Hanmin, Ekonomik Gelişme ve Reform Departmanı Direktörü Bay Hou Shunli, Uluslararası Departmanı Direktörü Bay Zhang Wangshu, Federasyonun ticaret kanadı China Co-op Grup’un Genel Müdürü Bay Yang Fenglu, Bölüm Şefi Bayan Wang Lei ve yardımcısı Bay Li Shun katıldılar.

 

Türk heyetini Federasyon merkezinde ağırlamaktan büyük mutluluk duyduğunu belirterek sözlerine başlayan Bayan Wang, Çin heyetinde bulunanları tanıttıktan sonra Federasyonun 60. kuruluş yılı nedeni ile hazırlanan film gösterildi.

 

Bayan Wang yaptığı konuşmada ICA ilkelerine göre hareket ettiklerini, hükümet desteğinin başarıda önemli bir rol oynadığını belirterek, en büyük avantajlarının güçlü ve yaygın, 1 milyon civarında bir dağıtım şebekesine sahip olmalarını gösterdi. 1 Trilyon Yuan sermayesi ve 3 Trilyon Yuan cirosu bulunan kooperatiflerin 2103 yılı toplam kârı 30 Milyar Yuan’ı geçmiş bulunuyor.

 

Bayan Wang Türkiye’de kooperatiflerin deneyim zenginliğine sahip olduklarına inandığını söyleyerek bu deneyimlerden yararlanmak istediklerini belirtti ve Türkiye’nin Asya ve Avrupa’yı birbirine bağladığını belirterek, eskiden de İpek Yolu’nun Çin ve Türkiye arasında bir köprü oluşturduğunu belirtti. Wang, Çin Hükümetinin bir İpek Yolu Ekonomik Kuşağı oluşturmak istediğini ve bu planın iki ülke kooperatifleri için tarihi bir fırsat olacağını ifade etti. Türkiye-Çin işbirliğinin, farklılıkları potansiyele dönüştüreceğine inanıyorum diyen Wang, Sayın Niksarlı’nın Çin-Türkiye Dostluk Derneği’nin kurucuları arasında yer almasının da bu konudaki iyi niyetin bir göstergesi olduğunu ifade etti.

 

Bu iş seyahatinin kurumlar arasındaki dostluğu pekiştireceği ve bu dostluk ve güvenin iş ilişkilerine de yansıyacağını belirten Bayan Wang, Çin kooperatiflerini daha iyi tanımaları için Türk kooperatiflerine kolaylık sağlayacaklarını sözlerine ekledi.

 

TMKB Genel Başkanı Muammer Niksarlı da yaptığı konuşmada Türk heyetine gösterilen samimi konukseverlik için teşekkür ederek Çin kooperatiflerinin çalışmalarından çok etkilendiklerini söyledi. Çin modeline benzer entegre tesisleri olan kooperatiflerin Türkiye’de de bulunduğunu ifade eden Niksarlı, buna örnek olarak heyette temsil edilen Pankobirlik ortağı Konya Şeker’i gösterdi.  Geleneksel Türk ürünlerinin büyük bölümünün kooperatifler tarafından üretildiği ve pazarlandığını ifade eden Niksarlı,  bu ürünler arasında zeytin ve zeytinyağı, incir, fındık ve kayısının özellikle belirtilmesi gerektiğini belirtti. Heyette temsil edilen kooperatif örgütler ve ürünleri konusunda da bilgi veren Niksarlı, fındık ve kayısı sektörlerinin bu seyahate katılamadıklarını söyledi.  

 

Konuşmasının sonunda Niksarlı Türk kooperatiflerini daha yakından tanımak ve burada temsil edilen ve edilemeyen diğer kooperatiflerin tesislerini yerinde incelemek amacıyla Bayan Wang’ı Türkiye’ye davet etti ve Bayan Wang da bu daveti kabul etti.

 

Öğle arasından önceki bir saati değerlendirmek için Türk heyetinin Tianenmen Meydanı’na kısa bir ziyaret yapması gerçekleştirildi.

 

Öğle yemeğinden önce Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Ulusal Birliği Başkan Yardımcısı Bay Li Chunsheng ile TMKB Genel Başkanı Muammer Niksarlı arasında iyi niyet protokolü imzalandı. İmza töreni sırasında taraflar karşılıklı olarak birbirlerine uygulamada başarılar dilediler. Bu töreni takiben Başkan Yardımcısı Li tarafından Türk heyeti resmi öğle yemeğine davet edildi.

 

Öğleden sonraki oturumda Federasyonun en büyük ticari kuruluşu China Co-op Group’un Genel Müdür Yardımcısı Bay Guo Yanmin ve Uluslararası Ticari İlişkiler Departmanı Müdür Yardımcısı Wen Chunhui’nin de aralarında bulunduğu teknik bir heyetle yapılan toplantıda Türk mallarının ayrıntılı biçimde tanıtılması olanağı elde edildi. Özellikle Tariş ve Konya Şeker ürünleri örnekleri dağıtıldı. Çin heyetinde bulunan kişilerin beğenisini kazanan ürünlerle ilgili olarak ayrıntılı görüşmelere devam edilmesi dileğinde bulunuldu. Bu arada, Türk ürünlerinden özellikle zeytinyağının Çin piyasasında bulunan diğer yağlarla rekabet edebilmesi için fiyatının gözden geçirilmesi ve “kota”ya dikkat edilmesi gerektiği belirtildi. Çinli alıcıların haklarının da korunması amacıyla taraflar arası sözleşme yapılarak aynı ürünlerin başka kurumlar vasıtasıyla dağıtımının önlenmesi istenildi.

 

Toplantıdan sonra Türk heyeti Yasak Şehir olarak bilinen müzeyi ziyaret etti. Ertesi gün (Cumartesi) ise, Pekin’den ayrılmadan önce, Cennet Tapınağı ve Çin Seddi ziyaret edildi.

 

 

8.    Değerlendirme toplantısı ve sonuç

Cumartesi öğleden sonra TMKB Danışmanı Hüseyin Polat, Çin Tedarik ve Pazarlama Kooperatifleri Ulusal Federasyonu’nun Dış Ticari İlişkilerinden sorumlu Md Yardımcısı Bay Xu Mingfeng ile bir değerlendirme toplantısı yaptı. Bu toplantıda aşağıdaki konular görüşüldü:

1.Genel İntiba: Çin tarafının görüşmelerden memnun kaldığı ve bundan sonra da ilişkilerin sürdürülerek ticari işbirliği alanında somut adımlar atılmasının beklendiği izlenimi edinildi.

2.Federasyon Genel Başkanı Bayan Wang’ın Türkiye ziyareti: Bu ziyaret, ilişkilerin geleceği açısından büyük önem taşıyor. Bu nedenle her iki tarafın da bu ziyarete iyi hazırlanmaları gerekiyor. İç Yönetmeliğe göre üst düzey yöneticilerinin bir ülkeye yapacakları seyahatin 5 iş gününü geçmeyeceği dikkate alınarak, ziyaret edilecek kooperatif işletmelerinin ona göre planlanması gerekiyor.

3.Zeytinyağı: Türk zeytinyağına ilginin fazla olduğu anlaşıldı. Ancak Çin kooperatiflerine China Co-op Group yolu ile yağ satabilmek için 1.000 tonluk kotaya ulaşmak gerekiyor. 1.000 tondan daha az sipariş yapılamıyor, ya da en az 1.000 ton yağ verileceğinin taahhüt edilmesi gerekiyor. Özellikle zeytinyağı konusunda vergi ve taşıma giderleri dikkate alınarak Çin pazarına girilmesi ve İspanyol ve İtalyan malları ile rekabet edilebilmesi için üst düzey (Türk hükümeti nezdinde) girişimde bulunulması önerildi.

4.İncir: Bu konuda kota bulunmuyor. Ancak teklifte belirli bir ölçek büyüklüğü ile sürdürülebilirliğin dikkate alınması önerildi.

5.Torku: Sergilenen ürünler ilgi çekti. Ancak tesisleri gördükten sonra ne kadar ve hangi tür ambalajlarda alım yapılacağına karar verilebilecek. Genel değerlendirmeye göre bu ürünler kent ve ilçelerde bulunan küçük ölçekli mağazalarda daha fazla satılma şansına sahip.

6.Ayçiçek yağı: Bu konuda kota bulunmuyor ancak belirli bir ölçek büyüklüğünün taahhüt edilmesi gerekiyor.

7.Fındık: Türk fındığı Çin’de yeni yeni bilinmeye başlamış ve bu konuda ilgi fazla. Ancak ciddi miktarda sipariş yapılabilmesi için Türkiye’de güçlü ve taahhütlerine sadık kalabilecek bir kooperatif örgütün bulunması gerekiyor.

8.Kayısı: Aynı şekilde, kayısı için de talep yüksek gibi gözüküyor. Ancak buradaki sorun da hem miktar hem de “sürdürülebilirlik” konularında yoğunlaşıyor. Bu her iki kuruluşun temsilcilerinin heyette bulunmaması bu ürünlere ilişkin kalite ve miktar konularında soru sorulmasını engelledi.

9.Sağlık gereçleri: Toplantılarda Bursa Ecza Koop’un sözünü ettiği ürünlerin satın alınması konusunda araştırma yapılacağı ve sonucunun Türkiye Koop’a bildirileceği söylendi. Konu ayrıca takip edilmeli.

10.Kabuklu deniz ürünleri: Güney Çin Denizi kıyısındaki kooperatif birliği ile temasa geçilerek bu tür ürünlerin Türkiye’ye satılıp satılamayacağı ve koşulları hakkında bilgi edinilerek Türkiye Koop’a bildirilecek.

11.Salça: Salça ve diğer domates ürünleri konusunda kendi üretimleri yeterli olduğundan Çin’e ürün satışı mümkün görünmüyor.

12.Antalya EXPO: 2015 yılında Antalya’da tolanacak olan ICA Kongresi sırasında düzenlenecek EXPO’ya Çin heyetinin katılması konusu Federasyon yönetimine önerilecek, ayrıca EXPO’ya katılacak Türk kooperatifleri ürünleri için de tanıtma fırsatı doğacak. Antalya’ya gelecek Çin heyetinin toplantı öncesi ya da sonrası kooperatifleri ziyareti planlanacak.

13.Çin kooperatiflerini tanıtan film Türk kooperatifleri ile paylaşılacak.

14.Sonuç olarak, TMKB öncülüğünde Çin kooperatifleri ile ilk kez gerçekleştirilen bu doğrudan temasın, yalnız kooperatiflerimiz ilişkilerine değil, genel anlamda Türkiye-Çin ekonomik ilişkilerine de önemli bir boyut kazandırması beklenmektedir. Bu bakımdan, ticari ilişkilerin kurulması ve geliştirilmesinde taraflarca imzalanan iyi niyet protokolü genel hükümlerine uygun hareket edilecek ve ulusal örgütler ticari ilişkiler konusunda bilgilendirilerek uygulamanın denetlenmesi ve koordinasyonu sağlanacak, ortaya çıkabilecek muhtemel sorunların öncelikle karşılıklı görüşmelerle giderilmesine çalışılacak.